معرفی کتاب ستایش هنر، ستایش عشق – ماریا کالاس و زیر و بمِ زندگی هنری اش، از کاملیا مسیح

اگر مایل هستید از بیوگرافی و سرگذشتِ ماریا کالاس، از مشهورترین خواننده های اپرای جهان بدانید، این کتاب از پیشنهادهای خیلی ویژه ی من خواهد بود.

کتاب های زیادی درباره ی ماریا کالاس نوشته شده است، اما این نویسنده ی ایرانی، کاملیا مسیح، تمام تلاش خود را انجام داده است که بهترین منابع را برای نوشتن این بیوگرافی پیدا و از آنها استفاده کند.

از زبان نویسنده ی کتاب چنین می خوانیم:

«شمار کتابها و مقالاتی که راجع به ماریا کالاس نوشته شده است تا امروز برای هیچ خواننده اپرایی وجود نداشته است. شکی نیست که بسیاری از آنها بی محتوا و تعدادی نیز مغرضانه نوشته شده اند و به همین دلیل جمع آوری مطالب برای من کاری بسیار مشکل و پر مسئولیت بود و برای رسیدن به واقعیت نیاز به جست و جو و مطالعه زیادی داشتم.»

نامِ این کتاب از یکی از آریاهای اپرای توسکا/Tosca به نام ” Vissi D’Arte, Vissi D’Amore ” (با هنرزندگی کرده ام، با عشق زندگی کرده ام)، الهام گرفته شده است.

خواندن این کتاب، برای من که در حال تحصیل موسیقی و هنر اپرا هستم، تجربه ی متفاوت تری بود. گاهی چنان غرقِ خواندن می شدم که زمان را احساس نمی کردم. خواندنش برایم مثل یک سفر در زمان بود، مثل زیستن یک زندگی دیگر بود. این کتاب با وجود اینکه حدود 300 صفحه بود، در ظرف چند روز و با اشتیاق خواندنش را تمام کردم.

پس از خواندن و تمام کردنِ هر فصل و با هر بار وقفه، اشتیاقم برای خواندن ادامه ی کتاب بیشتر و بیشتر می شد. داستان زندگی کالاس نیز چنان زیبا و در عین حال تراژیک بود، که به کنجکاوی ام برای دانستن فصلهای بعدی زندگی اش همواره می افزود.

زندگی او به راستی مانند یک اپرا بود، با فراز و فرود، تراژیک و غمگین، گاهی سرزنده و شاد، در عین حال زیبا و باشکوه… همانطور که خودش تقریبا بارها به این موضوع اشاره کرده است.

نوشته های پشت کتاب را با هم بخوانیم:

نویسنده در کتاب به این اشاره میکند که: زندگی ماریا کالاس را باید در دو شخصیت، ماریا به عنوان یک فرد، و کالاس به عنوان یک هنرمند مورد بررسی قرار داد.

این دو شخصیت، درهم تنیده شده اند، گاهی هنرِ آواز و نقش اپرا بر ماریای زن غلبه میکند، و گاهی برعکس، گاهی هردوی اینها یکدیگر را دربردارند و همدیگر را قوی و تثبیت میکنند. اما اینها هیچگاه از یکدیگر جدا نیستند.

در این کتاب علاوه بر اینکه سرگذشت او را میخوانیم، از زندگی هنری اش هم با تاریخ دقیق و به طور مستند آگاه می شویم، از اپراها و نقشهایی که اجرا کرده و تمام رهبران و کارگردانان و خوانندگانی که تا آخر عمر با آنها همکاری داشته است؛ برای من به شخصه یکی از نقاط قوت این کتاب همین ویژگی بود.

تنها ایرادی که میتوان از این کتاب گرفت که بسیار ناچیز است و به چشم نمی آید، برخی از زیرنویس ها و پاورقی ها درباره ی برخی اصطلاحات موسیقی است (نه همه ی آنها). به جز این مورد، کتاب خوانا و بسیار زیبا نوشته شده است.

در متن کتاب می خوانیم:

«ماریا کالاس خواننده ای بود با صدای سوپرانو که توانایی ارائه ی (قطعات) سوپرانو کولوراتورا و دراماتیک سوپرانو را نیز داشت، و اگر در نقشی لازم بود تا متزو سوپرانو هم صدایش یاری می کرد.

از نکات با اهمیتی که الویرا هیدالگو (معلم آواز او) در تعلیم به ماریا داشت، در مورد اجرای تئاتری یک اثر اپرایی بود. هیدالگو به او آموخت، برای اجرای یک نقش تنها صدای زیبا کافی نیست بلکه واجب است که نقش مورد نظر را قبل از اینکه با پارتیتور کار شود، بشناسد و خود را در آن نقش احساس کند و حرکات و رفتار مناسب آن نقش را با دوره و زمان مربوط با آن تطبیق دهد.

ماریا کالاس این آموزش را در اجرای کلیه ی آثار اپرایی خود به کار گرفت و نسبت به آن تا آخرین قطعه ای که روی صحنه آورد وفادار باقی ماند. این از مهم ترین و باارزش ترین خصوصیات اجرایی ماریا کالاس بود که در نقش هایش آنچنان غرق میشد که گویی توسکا، نورما یا توران دخت است. همین خصوصیت اجرایی، او را از کلیه ی خوانندگان موفق متمایز میکند.»

ماریا برای زندگی اش می جنگد. این ویژگی اش را تحسین می کنم. او برای تمام نقش هایش، تمام خود را می گذارد.

خواندن این کتاب، شاید پیدا کردن قسمتی گم شده از خودم نیز بود. جنگجویی که تا زمانی که به نتیجه نرسد، دست از مبارزه برنمیدارد.

هرچند، شاید کالاس وقتی به شهرت رسید، فهمید که بچگی یا جوانی نکرده است. شاید حرفش درباره ی بچگی نکردن درست باشد، به خاطر سخت گیری های مادرش، اوا نگلیا، که از کودکی دوست داشته در موسیقی موفق شود. اما آیا اگر سختگیری های مادرش نبود، او به جایگاهی که الان سالها پس از مرگش دارد، می رسید؟

آیا جوانی کردن، چیزی جز انجام دادنِ علایق است؟ گویی آواز با قلب و روح ماریا کالاس آمیخته و تنیده شده بود.

حتی با تمام کردن این کتاب، باز هم ماریا کالاس برایم اسرارآمیز و ناشناخته باقی می ماند… دوست دارم تمام اپراهای او را با دقت تمام ببینم. دوست دارم تمام ضبط هایش را گوش کنم. حتی دوست دارم برخی از نقش های مورد علاقه اش را یاد بگیرم…

قبل از خواندن این کتاب، در ویکی پدیا راجع به او خواندم. اما احساس کردم حتی در ویکی پدیا هم با غرض ورزی درباره اش نوشته شده.

حال که کل زندگی او را خواندم، نمی دانم. چیزی درونم مرا به جلو هُل می دهد، یا شاید به بزرگتر فکر کردن، به ریسک کردن، به عملگرا و تلاشگر بودن.

در این حال، موضوع دیگری که برایم جالب بود، مشکلات عجیبی بود که یک دفعه بر سر راهش سبز می شدند. درست است، زندگی همیشه مشکلات خودش را دارد، اما نحوه ی برخورد او هم خیلی تعیین کننده بود، اینکه بارها وسط آماده کردن یک نقش مهم، مشکل بزرگی را مشاهده می کرد، اما با تمام انرژی از پس اجرای اپرا برمی آمد و بعد به مشکل رسیدگی می کرد.

این را اضافه کنم که کالاس علاوه براینکه تحسین کنندگان زیادی دارد، همواره و هنوز هم مخالفان زیادی نیز دارد. از نظر مخالفان او در حیطه آواز کلاسیک و اپرا، او همه نوع رپرتواری اجرا کرده است. از رپرتوار سوپرانو کولوراتورا یا زیرترین محدوده صدایی سوپرانو، تا سوپرانو دراماتیک و همچنین متزوسوپرانو، مانند نقش کارمن در اپرای کارمن. اما با وحود همه ی اینها، هرگز از محبوبیت او کاسته نشده است، و قدرت صدا و ایفای نقش و اکت و اجرای او به همگان ثابت شده است.

به هرحال، بعد از ماریا کالاس، اجراهای اپرا رنگ و شیوه ای دگر یافته است. او به همگی ثابت کرد که علاوه بر صدای زیبا، در اپرا نیاز به اکت بسیار خوب هم هست و با اجرای دراماتیک و تاثیرگذار خود، شیوه ی نوینی از اجرای اپرا را به همگان نشان داد و راه جدیدی به خوانندگان پس از خود نشان داد.

بخوانید، این کتاب را بخوانید. مخصوصا آنهایی که موسیقی را جدی دنبال می کنند، یا به تئاتر علاقه دارند. در این کتاب، اتفاقات اسرارآمیز زیاد و نام های بسیاری وجود دارند که آنها را کشف خواهید کرد.

شاید بار دوم که این کتاب را بخوانم، به طور مستند از اجراهایی که کالاس داشته به ترتیب سال، لیستی آماده کنم یا راجع به هرکدام بیشتر تحقیق کنم. به هرحال، شما را درجریان می گذارم.

راستی، اگر به طور کلی می خواهید راجع به اپرا بدانید، این مطلب را از دست ندهید:

mahtabmotahari.com/opera

پی نوشت: اگر علاقمند بودید، برایم بنویسید. از خواندن نظرات خوشحال می شوم.